Tim Berresheim.
Plaats. Tijd. Continuüm.
25.06.2025 - 01.02.2026
www.suermondt-ludwig-museum.de

De installatie "Plaats. Tijd. Continuüm"

"Plaats. Tijd. Continuüm." Dit is de naam van Tim Berresheims eerste monumentale 360° muurschildering, die hij speciaal voor het Suermondt-Ludwig-Museum maakte en die hier tot 1 februari 2026 te zien is.

Bekeken door een 3D-bril ontvouwt zich een levendig panorama van de stadsgeschiedenis van Aken, doorspekt met toespelingen op de kunstgeschiedenis en persoonlijke details. Je ziet de kathedraal, het Grashaus, de antieke gevel van het theater. Michelangelo's goddelijke hint uit het scheppingsverhaal in de Sixtijnse Kapel, die de verwachtingsvolle Adam tot leven wekt, wordt geïnterpreteerd als de val uit de hel: De hand van God ontmoet hier een gevallen engel. Passend is het getatoeëerd met kwaad.

Een opvallend motief van de muurschildering is het mythologische beeld 'Apollo en Daphne' van de Italiaanse beeldhouwer Filippo Parodi (1630-1702), een werk uit de collectie van het Suermondt-Ludwig-Museum. Het beeld is een zogenaamde figura serpentinata, een sculptuur waar kijkers omheen kunnen lopen en zo het kunstwerk in zijn geheel kunnen bevatten. Beeldhouwers vanaf de Renaissance wilden met deze "blik rondom" hun superioriteit ten opzichte van tweedimensionale schilderkunst aantonen. Berresheims meeslepende sculptuur combineert de voordelen van beeldhouwen en schilderen: hoewel het op het eerste gezicht "plat" lijkt, kun je er volledig omheen lopen als je het door een 3D-bril bekijkt.

De digitale gegevens voor het motief zijn afkomstig van leerlingen van de Hogeschool vhs Aken. Zij kozen het beeld als uitgangspunt voor hun creatieve werk in het kader van het project "Nieuwe kracht uit oude wortels" (zie hieronder voor meer informatie) en scanden het tijdens hun werk.

Naast de scan van de sculptuur zijn ook andere resultaten van het project "Nieuwe kracht uit oude wortels" in de muurschildering verwerkt, bijvoorbeeld talloze vellen papier met tekeningen van kinderen van de basisschool aan de Fischmarkt, die in clusters door het landschap dwarrelen. De tekeningen zijn een uitdrukking van de betrokkenheid van de kinderen met de stedelijke omgeving waarin ze elke dag tijd doorbrengen. In de loop hiervan ontwikkelde zich ook het stripfiguur Bibbes, het kruimelbroodje, een getuigenis van de culinaire traditie van Aken.

Vaste gast van de Steffens-Schänke

Twee onafhankelijke foto's zijn geïntegreerd in het wandstuk. De ene toont het interieur van de Steffens-Schänke, een Akense kroeg op het gelijknamige plein, die vandaag de dag niet meer bestaat. Blijkbaar tot spijt van de kunstenaar, die zichzelf meerdere keren in het beeld heeft geïntegreerd als een set gegevens die een lichaam is geworden en zo een regelmatige bezoeker blijft, zelfs nadat de kroeg is verdwenen.

"Luogo o spazio?" toont overblijfselen van architectonische modellen uit de bouwgeschiedenis van Aken, gestapeld op een deconstructivistische manier en in roestige, bevlekte kleuren. Een dystopisch uitziend landschap van ruïnes als een vanitasbeeld, dat doet denken aan vergankelijkheid en dus verstoken is van het vertederende effect van barokke ideaallandschappen met de overblijfselen van zuilen en andere decorstukken uit de oudheid, in wiens traditie dit werk staat.

Geschiedenis - een constante metamorfose

De installatie van Tim Berresheim is een meanderende wandeling door de geschiedenis. Als een archeoloog graaft hij door lagen geschiedenis, verzamelt vondsten, brengt ze in kaart, zet ze weer in elkaar, contextualiseert ze en vertelt zijn eigen verhaal. Zo laat hij en passant zien wat geschiedenis is: een constante metamorfose, een enorme hoeveelheid uiteenlopende gegevens in tijd en ruimte, waarvan het vertellen een kwestie is van de soevereiniteit van interpretatie. En dat je zelfs als schoolkind een deel van deze soevereiniteit van interpretatie kunt veroveren: met je eigen commentaar op je eigen ontdekking - en met de artistieke middelen van je keuze.

Het is geen toeval dat alle mogelijke vormen van artistieke expressie, materialen en digitale gegevens met elkaar verweven zijn in de installatie en evenzeer samenkomen in de picturale ruimte: Architectonische modellen, kindertekeningen, tatoeages, kleine sculpturen, grote sculpturen, stripfiguren, doek en behang, papier en papier-maché, haptisch en immaterieel. Hier is een beeldhouwwerk niet belangrijker dan een tatoeage. Hier is een kostbaar hout niet waardevoller dan papier-maché.

Metamorfose alom. Alleen een kleine axolotl trotseert de schijnbaar onvermijdelijke loop van de geschiedenis. Dit vreemde schepsel uit de onderwereld is een van de weinige amfibieën die geen metamorfose ondergaat en zijn hele leven als kieuwenademer in het water doorbrengt. Zoveel koppigheid is een must.

Dit is de tweede tentoonstelling in het Suermondt-Ludwig-Museum waarin hedendaagse kunstenaars een directe dialoog aangaan met de collectie. Net als bij de tentoonstelling die in 2024 werd georganiseerd door de Düsseldorfse schilder Volker Hermes, wiens werken reageerden op portretten in de collectie, wil het museum ook in de werken van Tim Berresheim het bekende met het onbekende verbinden en zo bezoekers wezenlijk nieuwe visuele en artistieke ervaringen laten opdoen die de respectieve horizonten van verwachting en kennis overstijgen en het museum in herinnering roepen als een voortdurend vernieuwde plek van ervaring en leren.

Curator:

Sarvenaz Ayooghi

Muurteksten in de tentoonstelling:

Genesis

Tim Berresheim (*1975) woont en werkt in Aken. Hij is al meer dan 20 jaar een pionier op het gebied van computerondersteunde beeldende kunst. In het speciaal voor deze kamer gemaakte wandstuk gebruikt hij materialen die zijn gemaakt als onderdeel van zijn project "Nieuwe kracht uit oude wortels".

Het scheppingsverhaal krijgt een speciale rol, hier vertegenwoordigd door Adam. Berresheim maakt het verband met de kunstgeschiedenis duidelijk door te putten uit een van de beroemdste motieven in de kunst: Michelangelo's "Schepping van Adam". De plafondschildering in de Sixtijnse Kapel toont scènes uit het scheppingsverhaal uit het boek Genesis. Door zijn gescande arm in te voegen met de uitgestrekte wijsvinger en de bekende spleet, blaast Berresheim leven in zijn digitale werk.

Metamorfose

Een centraal thema is metamorfose (transformatie), gesymboliseerd door de sculptuur 'Apollo en Daphne' uit de collectie van het Suermondt-Ludwig-Museum. De emotioneel geladen scène uit Ovidius' Metamorfosen laat zien hoe Daphne("laurier" in het Grieks) verandert in een laurierboom om te ontsnappen aan de klauwen van de verliefde Apollo, die eerder was getroffen door de pijl van Cupido. Dit drama heeft de leerlingen van de Hogeschool vhs Aken, die betrokken waren bij het creatieproces, diep geraakt. Berresheim realiseert hun inbreng hier digitaal en restaureert de sculptuur, zowel in de muurschildering als in een augmented reality (via QR-code op de voet van de sculptuur). Berresheim regisseert de randvoorwaarden van de muurschildering en bepaalt en verandert ze volgens zijn eigen ideeën.

Vanitas

Tim Berresheims liefde voor zijn geboortestad Aken motiveerde hem om plaatsen, locaties en straten in kaart te brengen die belangrijk voor hem zijn en waarvan sommige niet meer bestaan.

Zijn favoriete café, de 'Steffens-Schänke', is bijvoorbeeld zo'n plek die de gevolgen van de pandemie van het coronavirus niet heeft overleefd. Berresheim heeft zowel de kroeg aan de Steffensplatz als zijn eigen lichaam gescand, zodat hij daar virtueel kan "schoonmaken". Büchel en Antoniusstraße, die tijdens de pandemie moesten sluiten, maken ook deel uit van zijn gegevensverzamelingen.

Vanitas (vergankelijkheid) wordt onthuld in deze kwetsbaarheid van het analoge ten opzichte van het digitale en maakt de raakvlakken tussen de werelden zichtbaar.

Het project "Nieuwe kracht uit oude wortels

Sinds eind 2023 is kunstenaar Tim Berresheim namens de stad Aken betrokken bij het grootschalige digitale kunst- en participatieproject "Aus alter Wurzel neue Kraft", waarbij Akense scholieren van verschillende leeftijden en schooltypen in belangrijke mate zijn betrokken. De titel gaat terug op het motto van christelijke schietverenigingen aan het begin van de 20e eeuw.

Dit participatieve project in de beste zin van het woord is gebaseerd op een proces van toe-eigening door de deelnemers onder leiding van de kunstenaar, dat bestond uit talrijke workshops in de basisschool Am Fischmarkt, het Kaiser-Karls-Gymnasium en het College vhs Aachen en op geselecteerde locaties in de stad. De resultaten van het werk werden herhaaldelijk aan het publiek gepresenteerd.

Vanaf het begin zocht het Suermondt-Ludwig-Museum de dialoog met de kunstenaar om zijn collectie open te stellen voor de deelnemers - nog een bouwsteen in het werk van het museum, dat momenteel sterk gericht is op cultuurparticipatie. Na een uitgebreide inleiding door de eigen conservatoren van het museum gingen de deelnemers van het College vhs Aachen in workshops aan de slag met tentoonstellingsstukken uit de collectie en kozen vervolgens de grootformaat mythologische sculptuur 'Apollo en Daphne' van de Italiaanse beeldhouwer Filippo Parodi (1630-1702) als uitgangspunt voor hun creatieve experimenten en denkprocessen. Het vhs-project van het College zal naast de tentoonstelling in Berresheim worden gepresenteerd, onder andere via een door de kunstenaar ontworpen app.

Projectmanagement:

Myriam Kroll

De kunstenaar

Tim Berresheim, *1975, is een internationaal actief, multimediaal beeldend kunstenaar en pionier op het gebied van computerondersteunde kunst. Hij creëert complexe visuele werelden die ontstaan uit de spanning tussen computertechnologie en het bevragen van zijn eigen werkelijkheid. Zijn werken omvatten 2D en

3D prints, fotografische prints en sculpturen, augmented reality sculpturen en video's en verschillende kunst-in-architectuur projecten. Berresheim probeert de complexiteit van onze tijd weer te geven in zijn werken en de kijkers nieuwe uitdagingen te bieden in de ontvangst van beelden, door intense ervaringswerelden te creëren op het raakvlak van kunst/onderzoek/technologie.

Berresheim studeerde bij Albert Oehlen aan de Kunstakademie Düsseldorf en bij Johannes Brus aan het HBK Braunschweig.