Workshop procedure grens Vaals

De stad Aken streeft naar de ontwikkeling van een nieuwe wijk in het gebied tussen Aken en Vaals. Het doel is om een nieuw stedelijk bouwblok te creëren als verbindend element tussen Vaals en Aken. Vanwege de bestaande vraag naar woningen in de stad Aken moet het plangebied worden ontwikkeld in overeenstemming met de vraag. De revitalisering van het plangebied en zijn omgeving moet ook worden bevorderd door middel van aantrekkelijke gebruiksmogelijkheden in de begane grondzones. Mobiliteit (koppeling van vervoer), planning van open ruimten en bescherming van het bestaande landschap zijn andere belangrijke aandachtspunten van dit workshopproces.

Doel van de planning

Het doel van de procedure was om een nieuwe wijk te ontwikkelen in het gebied tussen Aken en Vaals. Door de ligging op de Duits-Nederlandse grens is het plangebied van bijzonder belang voor de stad Aken en de gemeente Vaals. Door een kwalitatieve stedelijke ontwikkeling moet het gebied een identiteitsvormende opmaat en slotakkoord vormen voor het stedelijk gebied van Aken en tegelijkertijd een aantrekkelijke entree vormen voor Vaals. Zowel stedenbouwkundig als later architectonisch was het doel om in het kader van deze grensontwikkeling een goede overgang te creëren tussen de voorwaarden, bouwstijlen en ontwerpelementen van de Nederlandse en Duitse bouwstijlen. Dit gold met name voor de ontwikkeling langs de Grensstraat. De opdrachtgever streefde naar een behoeftegerichte mix van appartementen, aantrekkelijke functies op de begane grond en centrale functies aan de Vaalser Strasse.

Uitleg van de kwalificatieprocedure

Het werkplaatsproces vond plaats van 15 november 2024 tot 4 april 2025 en werd uitgevoerd in twee ontwerpfasen met tussentijdse en eindpresentaties. Drie planbureaus namen deel aan het workshopproces en werden ondersteund door open space planners. Het proces werd begeleid door een 8-koppig comité van aanbeveling bestaande uit vertegenwoordigers van de politiek, het bestuur en externe deskundigen. Het aanbevelingscomité werd ook ondersteund door de hoofdinvesteerder, twee vertegenwoordigers van de eigenaren en twee vertegenwoordigers van het publiek als adviserende leden.
In totaal werden er drie stedenbouwkundige concepten ontwikkeld voor het plangebied. Deze werden door de respectievelijke bureaus gepresenteerd in de tussentijdse presentatie op 31 januari 2025 en de ontwerpbenaderingen werden door de jury besproken. De respectievelijke aanbevelingen en notities voor een herziening werden vervolgens beschikbaar gesteld aan de planteams voor verdere verwerking. Alle drie de concepten werden vervolgens verder verwerkt en gepresenteerd aan het comité van aanbeveling in de eindpresentatie op 4 april 2025.

Winnend ontwerp

Het werk markeert de overgang tussen Vaals en Aken en tussen stad en landschap met een zelfstandig stedelijk bouwblok met verschillende typologieën en een royale relatie met het landschap. met name de gedifferentieerde omgang met het grensgebied, inclusief de hoogteverschillen langs de Grensstraat ten opzichte van de bestaande bebouwing, is positief.
Het opgaan van het blok in het landschap wordt gezien als een fundamenteel geslaagd en passend antwoord op de locatie. De afmetingen van de blokken zijn goed. De voorgestelde bouwvormen maken verschillende plattegronden en een effectieve ontwikkeling mogelijk. Er is een kritische discussie over de vraag of de voorgestelde typologie in het grensgebied langs de Grensstraat (herenhuizen) efficiënt kan worden ontwikkeld.

In principe staan de puntblokken voldoende uit elkaar - de kubusvorm en positie van de puntblokken moeten echter opnieuw worden bekeken. De hoogte van de huizen in het oostelijke gebied is bijzonder problematisch. De voorgestelde hoogte moet ook worden herzien met het oog op de toegang voor de brandweer. Het is de vraag of de zeer goede ecologische voetafdruk (verhouding tussen bebouwd oppervlak en verhard oppervlak) en de voorgestelde kwaliteit van de open ruimten daadwerkelijk kunnen worden gehandhaafd als er dienovereenkomstig rekening mee wordt gehouden. De toegankelijkheid van de ontwikkeling van de open ruimte tussen de puntblokken moet ook worden herzien. Het is kritisch de vraag of er voldoende publieke toegang is tot de open ruimten rond en tussen de puntblokken en in de overgang naar het landschap met het ontwikkelingssysteem dat nu wordt gepresenteerd.

De kwaliteit van het ontwerp van de openbare ruimte langs de Nederlandse kant is onvoldoende opgepakt en zou een veel sterkere continuïteit moeten ontwikkelen langs de Maastrichterlaan en de Vaalser Strasse. Het stadsplein heeft aan kwaliteit gewonnen dankzij de verplaatsing van de buurtgarage, maar blijft te groot. De rand van het plein zou gevormd moeten worden door het buurblok aan de noordkant, waarbij het gebouw naar voren wordt geschoven, desnoods door het solitaire gebouw op te geven. Dit opschuiven van het solitaire gebouw in de lijn van de gevels aan de Mastrichterlaan zal de straatruimte accentueren, wat positief wordt beoordeeld, maar mogelijk anders kan worden gerealiseerd.
De verplaatsing van de parkeergarage wordt over het algemeen positief beoordeeld, maar het is de vraag of deze in de nu voorgestelde verlaagde vorm economisch kan worden aangelegd en geëxploiteerd. De optie om het in- en uitgaande verkeer te splitsen wordt positief beoordeeld. Of de ontwikkeling van de ondergrondse parkeergarage daadwerkelijk compatibel is met het riooltracé moet worden onderzocht.

Het werk benadert het landschap op een positieve manier, met getrapte dakranden die het idee van stedelijke ontwikkeling aan de Nederlandse kant overnemen. Of kosteneffectieve woningbouw mogelijk is met de voorgestelde typologieën moet blijken