• Aken vierde zondag de 80e verjaardag van de bevrijding door de Geallieerden.
• Na een terugblik op de oorlogsperiode formuleerde de Akense burgemeester Sibylle Keupen een oproep voor vrede en democratie.
• De voormalige Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer waarschuwde dringend voor nieuwe gevaren en benadrukte het belang van Europese cohesie.

Toen de korte zwart-wit film aan het begin van de ceremonie over de schermen in de kroningszaal van het stadhuis van Aken flikkerde, was het contrast even bijna tastbaar: Bergen puin, uitgebrande gebouwen - en dan het beschadigde stadhuis van Aken. De omvang van de verwoesting door de Tweede Wereldoorlog was indrukwekkend herkenbaar, zelfs in de wazige beelden.

Vandaag, zo'n 80 jaar later, zijn er nog maar weinig herinneringen aan de voormalige verwoesting in het stadhuis. Gisteren, zondag 13 oktober 2024, vierde Aken de 80e verjaardag van de bevrijding door de geallieerden met een ceremonie in de Kroningszaal van het stadhuis. Talrijke gasten uit de regio, buurlanden en zustersteden kwamen om samen terug te kijken en het belang van vrede en democratie te benadrukken. De hoofdspreker was de voormalige Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer. Zijn toespraak herinnerde ons eraan hoe kwetsbaar vrede en vrijheid zijn en welke verantwoordelijkheid Europa en Duitsland dragen voor het behoud ervan.

Maar laten we opnieuw beginnen: op 21 oktober 1944 kwam er voor Aken een einde aan de verschrikkingen van de oorlog. Na hevige gevechten was Aken de eerste grote Duitse stad die door de geallieerden werd bevrijd. De stad was, zoals de zwart-wit film ook liet zien, zwaar beschadigd door de voortdurende gevechten: slechts 6.000 Akenaren woonden nog in de stad op het moment van de bevrijding, tienduizenden huizen waren verwoest, drie miljoen kubieke meter puin lag verspreid en slechts zes metselaars en drie timmerlieden waren overgebleven. Veel inwoners leden onder de wekenlange belegering.

De overgave van de Duitse Wehrmacht markeerde het begin van de bevrijding van het nationaalsocialistische terreurregime en legde de basis voor een nieuw begin. Een nieuw begin waarop de vrijheid en democratie van Duitsland en Europa vandaag de dag nog steeds zijn gebaseerd. Ook burgemeester Sibylle Keupen benadrukte dit. In haar welkomstwoord begon ze met het beschrijven van de donkere laatste dagen van de oorlog, waarin mensen beschutting zochten in bunkers: "De wonden waren diep en de verliezen zwaar. De littekens van de verwoesting hebben hun sporen nagelaten op de mensen die hier woonden - zelfs mijn schoonmoeder zat als 12-jarig meisje doodsbang in de bunker Paulinenwäldchen," zei ze. Dit is nog een reden waarom de wederopbouw zo uitdagend was. Het lukte uiteindelijk met de hulp van de Amerikanen en de hoop die met de bevrijding weer was aangewakkerd bij de bevolking. "Amerikaanse soldaten en civiele helpers, gesteund door de moedige burgers van onze stad, legden de basis voor de democratische samenleving waarin we vandaag de dag leven." Aken is zo een symbool geworden van wederopbouw, een nieuw begin en het vormgeven van een democratische toekomst en is vandaag de dag een stad van vrede, cultuur en begrip. Deze waarden worden echter niet alleen steeds meer ter discussie gesteld, maar ook actief aangevallen. Keupen deed daarom aan het einde van haar toespraak een beroep op alle gasten: "Laten we vandaag niet alleen vieren, maar ook een belofte doen. Een commitment om op te komen voor waar generaties voor ons voor gevochten hebben. Laten we ons blijven inzetten voor de vrijheid en democratie die binnen deze muren zo levendig worden belichaamd."

De daaropvolgende toespraak van Joschka Fischer was daarentegen verrassend nuchter. Als voormalig minister van Buitenlandse Zaken en gastprofessor aan de Princeton Universiteit in de VS zou hij zeker een paar zelfverzekerde woorden hebben voorbereid, kondigde de Akense journaliste en presentatrice Gisela Steinhauer aan, die meer vragen stelde dan vertelde.

Maar het liep anders. De voormalige politicus van de Groenen schetste een kritisch beeld van de huidige politieke situatie in Europa en waarschuwde dringend voor de terugkeer van nationalistische tendensen die de eenheid en de democratie bedreigen. "Gezien de historische ervaring van Europa met nationalisme, zou de terugkeer van nationalisme naar de macht niets minder dan een catastrofe zijn," zei hij, waarbij hij de voormalige Franse president François Mitterrand citeerde: "Nationalisme is oorlog." Europa's houding ter verdediging van Oekraïne in het bijzonder zal laten zien of de Europese eenheid en de waarden die de afgelopen decennia zijn opgebouwd sterk genoeg zijn. "Nu is het moment om te beslissen of de Europese eenheid stand zal houden. De oorlog in Oekraïne is een toetssteen voor de toekomst van onze gemeenschappelijke waarden en onze wil om voor deze waarden op te komen." De banden met het Westen, die Konrad Adenauer na de Tweede Wereldoorlog voorstond, worden vandaag opnieuw bedreigd en het is aan de huidige generatie om deze erfenis te verdedigen.

Daarna was het aan de afsluitende paneldiscussie om opnieuw met vertrouwen naar de toekomst te kijken en het belang van samenwerking en internationaal begrip te benadrukken. Oliver Paasch, minister-president van de Duitstalige Gemeenschap van België, en Elianne Demollin-Schneiders, minister van de Nederlandse provincie Limburg, deden verslag van de transformatie van vroegere vijandschappen in hechte vriendschappen en benadrukten dat de grensdriehoek vandaag de dag een rolmodel is voor succesvolle grensoverschrijdende samenwerking. Katharina Eckstein van de Duitse Oorlogsgravencommissie beschreef hoe ook jonge mensen geïnspireerd kunnen worden om zich in te zetten voor vrede, en Takis P. Karantonis, locoburgemeester van Arlington, benadrukte de nauwe banden tussen Aken en de Amerikaanse zusterstad.

Het Symfonieorkest van Aken, onder leiding van algemeen muziekdirecteur Christopher Ward, zorgde voor de muzikale omlijsting van de ceremonie. Aan het einde van de toespraak van Fischer speelden de musici het "Europese volkslied" van Beethoven, waarmee de hoop op een verenigd Europa werd benadrukt. De ceremonie was dus niet alleen een herinnering aan het verleden, maar ook een krachtige oproep aan iedereen om actief te werken aan een vreedzame, gedeelde toekomst.

Er zijn tal van andere evenementen gepland om de 80e verjaardag van de bevrijding te vieren. Meer informatie over het voorprogramma is te vinden op: www.aachen.de/DE/kultur_freizeit/kultur/geschichte/aachen1944.