Gevelbomen

Gevelbomen zijn een alternatief voor gevelbegroening. Ze vertegenwoordigen een compleet nieuwe en onconventionele vorm van gebouwbegroening. Gevelbomen zijn bomen die aan één kant zijn gesnoeid (halve wortelruimte, halve kroon) en die tot 1,50 meter dicht bij een gebouw worden geplant.

Beide varianten van gebouwvergroening - gevelbegroening en gevelbomen - worden gebruikt om achterliggende gebouwschillen te beschaduwen en voor plaatselijke koeling. Er is geen fundamenteel betere of slechtere variant; beide vergroeningstypologieën hebben voor- en nadelen en daarom is het een kwestie van afwegen (zie hieronder) welk type vergroening wordt gebruikt.

In 2024 werd een eerste proefproject afgerond op basisschool Walheim, dat in dit artikel wordt gepresenteerd. In de toekomst zal het concept van gevelbomen worden uitgeprobeerd en gevarieerd in andere projecten.

Gevelbegroening vs. gevelbomen

In tegenstelling tot gevelbegroening met klimplanten staan gevelbomen volledig zelfstandig voor de gevel. Het voordeel van gevelbomen is dat ze, wanneer ze volgroeid zijn, de hele gevel beschaduwen, inclusief delen van het dak als dat nodig is.
Klimplanten daarentegen worden alleen direct voor gesloten muren geplaatst of worden met behulp van een uitgebreidere klimsteigerconstructie van de eigenlijke gevel verwijderd. Hoewel schaduwoplossingen voor ramen ook op deze manier kunnen worden gerealiseerd, zijn ze niet zo kosteneffectief als het planten van gevelbomen.

De beschikbare ruimte voor de gevel speelt een doorslaggevende rol bij de afweging of groene gevels of gevelbomen zinvoller zijn. Terwijl een gevelboom vier meter ruimte voor de gevel nodig heeft, vereist gevelbegroening slechts 1,70 meter. Als leibomen worden gekozen als gevelboom, is er minder ruimte nodig, maar is de groeihoogte van de bomen beperkt.

Proefproject op basisschool Walheim

Gevelbomen werden als proefproject geplant op basisschool Walheim in 2023. De succesvolle groei van de bomen werd in 2024 vastgesteld. Het project is bedoeld om informatie te geven over de vraag of het concept van de gevelbomen succesvol kan zijn. Al na één jaar is het bedrijf zo tevreden over de ontwikkeling dat gevelbomen al worden overwogen voor andere projecten.

Bestaande situatie
De klaslokalen van basisschool Walheim liggen op het zuiden en hebben een zeer hoog glasaandeel in de gebouwschil. Dit resulteert in extreme opwarming van de binnenruimtes door het zogenaamde broeikaseffect. Andere klaslokalen, die in de schaduw liggen van de plaatselijke oude bomen, hebben dit probleem niet en blijven merkbaar koeler dan de zonovergoten klaslokalen. Hierdoor ontstond het idee om de bestaande bomenpopulatie uit te breiden met nieuwe aanplant.

Voorbeeldproject Bamberg
Het onderzoek van een interdisciplinair onderzoeksteam naar de uitvoering van een proefproject met boomgevels in Bamberg werd gebruikt bij de planning voor de realisatie van de hier beoogde bomen dicht bij de gevel. Het onderzoek analyseerde hoe dicht en onder welke omstandigheden een boom bij een gevel kan worden geplant.

Planning
De belangrijkste criteria voor het onderzoeken van de haalbaarheid van gevelbomen hebben te maken met inzicht in de groei van bomen en de statica van bomen, met name in winderige omstandigheden. Voor het project hier werd gekozen voor een vrijstaande boom op een afstand van 1,5 m van de gevel, zodat de boom niet ondersteund hoeft te worden met gevelzwaarden of iets dergelijks. Daarnaast is na zorgvuldige overweging gekozen voor de boomsoort haagbeuk.

Uitvoering
De bomen worden op een geschikte en regelmatige afstand van elkaar voor de gevel geplaatst, afhankelijk van het soort boom. Er zijn ongeveer 10 bomen nodig om een gevellengte van ongeveer 30 meter te beschaduwen.

In het begin zijn de bomen nog te klein om schaduw te bieden aan de klaslokalen erachter. Zodra de bomen de hoogte van de gevel hebben bereikt en de tussenruimtes sluiten, zal het bladerdak ervoor zorgen dat de hete zonnestralen het gebouw in de zomer niet raken en het zo beschermen tegen oververhitting.

Tegelijkertijd moet het uitzicht vanuit de klaslokalen "ter hoogte van de boomtop" op het landschap van takken en bladeren en hun bewoners een aantrekkelijke natuurlijke ervaring zijn voor de leerlingen.