83 jaar na de vernietiging van synagogen en Joodse bedrijven en de dood en gevangenschap van duizenden Joden in Duitsland en Oostenrijk, moeten we de herinnering aan de Shoah levend houden.
9 november 1938 markeerde een centraal keerpunt in de Duitse geschiedenis. In de nacht van de pogrom sloegen schurken van de SA en SS Joodse winkels aan diggelen en werden meer dan 1400 synagogen verwoest. Honderden Joden werden vermoord, duizenden mishandeld of gearresteerd. De bevolking keek toe - of keek weg. Weinigen namen deel aan de rellen, maar slechts enkelen hielpen hun Joodse buren.
"Iedereen die aan de geschiedenis probeert te ontsnappen, zal op den duur falen," zei historicus Johannes Fried ooit. Hoe dicht we bij zo'n mislukking kunnen komen in de 21e eeuw blijkt wel uit de haat, haat en agitatie van vandaag de dag. Elke dag zijn er berichten dat we steeds dichter bij rechtsextremisme of nationaalsocialisme komen. Georganiseerde en niet-georganiseerde groepen, op nationaal en regionaal niveau, trekken de aandacht door extreemrechtse ontwikkelingen.
Het Joodse leven loopt nog steeds gevaar en niet iedereen accepteert het als een natuurlijk onderdeel van de samenleving. Naast het groeiende rechtsextremisme en de voortdurende dreiging van islamisten, heeft de coronaviruscrisis ook geleid tot een toename van antisemitisme. Antisemitische uitspraken hebben de afgelopen tijd ook steeds weer hun weg gevonden in het politieke discours. Hetzij in bijdragen en geschreeuw bij demonstraties, hetzij in de vorm van anti-Israëlische retoriek die antisemitisme verhult onder het mom van "kritiek op Israël". En niet te vergeten de bijbehorende complottheorieën, die vaak een antisemitische oorsprong hebben.
Dit laat zien dat er nog veel te doen is. De strijd tegen antisemitisme in zijn verschillende vormen blijft een taak voor de stedelijke samenleving en ieder van ons. Laten we daarom deze uitdaging aangaan en overal strijden tegen alle vormen van antisemitisme. Antisemitisme is een aanval op ons allemaal.
Daarom hebben we een respectoffensief nodig op alle gebieden van de samenleving, op scholen, in de sport, in de cultuur en natuurlijk in de politiek. De huidige coronaviruscrisis mag ons niet doen vergeten waar misantropie in de Duitse geschiedenis al toe heeft geleid.
We houden vandaag de dag afstand van elkaar vanwege corona, maar we nemen geen afstand van onze geschiedenis. Het daagt ons uit om mensen te helpen die bedreigd, beledigd of vervolgd worden. We willen eraan werken dat iedereen in onze stad goed kan leven. Vooral in tijden van crisis, zoals de huidige pandemie, komt de vraag naar herdenken op een bijzondere manier naar voren. We staan hier samen, samen voor de cultuur van het gedenken.
We moeten herdenken en we willen herdenken. Ik hoop dat deze herdenking veel mensen ertoe zal aanzetten om na te denken over waar we vandaag staan. Hoe we ons gedragen tegenover onze buren, de sociaal zwakkeren, de vluchtelingen in ons land, mensen met een ander geloof en mensen die er anders uitzien. De verschrikkingen van die tijd mogen niet worden verdrongen. Het zou ons moeten helpen om de uitdagingen van vandaag aan te gaan - om ze goed aan te gaan.
Elke generatie moet opnieuw in het reine komen met dit hoofdstuk van de Duitse geschiedenis om van het verleden te leren. Met het oog op het slinkende aantal hedendaagse getuigen, moeten we de herinnering levend houden om tolerantie en de bescherming van minderheden te helpen bevorderen.
Om vooral jonge mensen de kans te geven zich bezig te houden met de geschiedenis van het nationaalsocialisme, hebben we symbolen en plaatsen nodig die belichamen wat we ons willen herinneren. Onze herinnering moet daarom niet alleen het verleden doen herleven, maar ook een lijn trekken naar het hier en nu en ons bewust maken van waar we vandaag de dag staan.
We hebben zichtbare tekenen nodig dat we niet vergeten zijn en mogelijkheden voor een intensieve dialoog. In Aken herinneren we ons door struikelblokken op ons pad te leggen om de herinnering levend te houden, zelfs met het oog op de tijd.
Wat kunnen we nog meer doen? Met elkaar praten, lezingen geven, onderwijzen, leren, herinneren met indrukwekkende gebeurtenissen zoals deze, ze in ons dagelijks leven plaatsen. Ieder van ons zou een vermenigvuldiger van deze boodschap moeten zijn: Nooit meer oorlog, nooit meer nationaalsocialisme, nooit meer onmenselijke politiek, nooit meer!
18.11.2022